گزارشی از رویکردهای جدید سپاه

احسان آیتى

دهم شهریور امسال پس از یک دهه فرماندهی سرلشکر صفوی بر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سردار جعفری با ارتقا به درجه سرلشکری از سوی فرمانده معظم کل قوا به عنوان فرمانده سپاه منصوب شد. وی که پیش از آن فرماندهی نیروی زمینی سپاه را در کارنامه کاری خود داشت، چند سالی هم با تاسیس مرکز راهبردی سپاه عهده دار مسئولیت این مرکز بود. در آن مرکز بطور علمی و کارشناسانه فعالیتهای سپاه بررسی شده و نیازهای سپاه برای تغییرات مناسب و صحیح استخراج می شد. از این رو انتصاب سردارجعفری به فرماندهی سپاه با سابقه حضور در مرکز راهبردی نشان از تغییرات بسیاری در سپاه داشت و همانگونه که انتظار می رفت و مقام معظم رهبری نیز در حکم انتصاب به سردار جعفری فرمودند »پیشرفت روز افزون و تحول آمیز سپاه در همه ابعاد آن » در دستور کار سپاه قرار گرفت. فرمانده کل سپاه در اولین مصاحبه مطبوعاتی خود با بیان اینکه باید در جهت یک تحول اساسی گام برداریم، از تغییر رویکرد سپاه به بسیج خبر داد و عنوان نمود که نیمی از توان سپاه صرف تقویت بسیج خواهد شد و بعد ازآن بود که وی ضمن تکذیب ادغام بسیج در سپاه خود به عنوان فرمانده نیروی مقامت بسیج آغاز به کار کرد تا عملا پررنگ تر شدن نقش بسیج را در نگاه جدید نشان دهد.
توجه بیشتر به مسائل فرهنگی و افزایش معنویت در سپاه و به خصوص در بسیج گام دیگری بود که در مسیر تحولات عنوان شد. انتصاب حجت الاسلام تائب به عنوان جانشین فرمانده نیروی مقاومت بسیج نیز بدین منظور صورت پذیرفت. همانطور که سرلشکر جعفری در معارفه جانشین خود در بسیج عنوان نمود حسین تائب یک چهره فرهنگی است و از بهترین گزینه ها برای این مسئولیت با توجه به مأموریت اصلی بسیج در امور فرهنگی می باشد.
توجه ویژه به مسائل فرهنگی به گفته کارشناسان از آن رو مهم است که شیوه های مقابله دشمنان نظام با جمهوری اسلامی با گذشته متفاوت شده است و از این رو فرمانده جدید سپاه با بیان اینکه رسالت و مأموریت بسیج و سپاه دفاع از انقلاب اسلامی و ارزش های آن است و نمی توانند فقط در یک بعد آمادگی خود را حفظ کنند، بسیج را نیرویی فرهنگی، سیاسی و نظامی خوانده و محور ماموریتهای جدید را توجه به ابعاد انسانی با نگاه کیفی بر می شمرد و می گوید ایمان، اعتقاد، غیرت انقلابی و دینی بهترین سلاح مبارزه است. بسیجیان با مجهزشدن به این سلاح در برابر هر نوع تهدیدی بیمه خواهند شد. صحبتهای جعفری پیرامون اینکه اولویت اول سپاه مبارزه با تهدیدات داخلی است را نیز به نظر باید در همین راستا ارزیابی نمود. چنانچه در سخنان اخیر خود در نهمین همایش سراسری هادیان سیاسی سپاه خاطرنشان کرد یکی از دغدغه های بخش سیاسی سپاه شناسایی عوامل ثبات بخش و تهدیدزدایی از انقلاب و نظام اسلامی است.افزایش روز به روز بصیرت دینی و انقلابی در بین پاسداران باعث خواهد شد تا سپاه رسالت و ماموریت خود را در مقابله با تهدیدات فرهنگی و سیاسی با موفقیت به انجام رساند.
دراین میان انتصاب سردار محمدباقرذوالقدر به سمت معاونت بسیج ستاد کل نیروهای مسلح اهمیت ویژه بسیج در نگاه جدید را بسیار روشنتر نمود. این در حالی بود که قبل از آن و در مراسم بزرگ روز پنجم آذر فرمانده معظم کل قوا از بسیج دهها میلیونی سخن گفتند و اعلام کردند : «بسیج یعنی آن مجموعه ی بهترین عناصر یک کشور که همت ما، عشق ما، امید ما این است که این مجموعه فراگیر باشد؛ همه افراد این ملت بزرگ را در بر بگیرد. ما می گوئیم بیست میلیون، اما در واقع، بسیج دهها میلیون بیشتر از این تعدادها و مقدارها باید باشد و به امید خدا هست و خواهد بود.»
با این بیان مقام معظم رهبری، سخنان فرمانده سپاه مبنی براینکه نیمی از توان سپاه صرف تقویت بسیج خواهد شد، بیشتر نمایان شد. بعداز این سخنان بود که سرلشکر فیروزآبادی رسما از ارتقای بسیج بیست میلیونی به بسیج دهها میلیونی خبر داد و عنوان کرد: تاکنون ساماندهی نیروهای بسیج در نیروی مقاومت بسیج دنبال می شد ولی امروز ساماندهی آن به این صورت است که همه آحاد علاقه مند ملت ایران که قصد خدمت در شاخه های مختلفی مثل تولید علم، پیشرفت اقتصادی، خدمت رسانی به محرومان و دیگر عرصه های بسیج را دارند می توانند شروع به عضوگیری از همه اقشار ملت کنند و اداره و تصمیمات این بسیج توسط خود مردم و در تشکیلات تخصصی و اقشار خودشان انجام می شود .از این پس اختلاف سلیقه ها باعث نمی شود جمعی به بسیج وارد نشوند و یا برخی که حتی سابقه حضور در جبهه ها را دارند، عضو بسیج نباشند .این مسئله فقط در بخش کمی نیست و در کیفیت نیز دنبال خواهد شد.
وی هم چنین تاکیدکرد: وجهه فرهنگی و اجتماعی در بسیج ده ها میلیونی بیشتر از بقیه عرصه ها خواهد بود . فیروزآبادی سپس در مراسم معارفه ذوالقدر در این باره توضیحات بیشتری داد و گفت: طبق بررسی های اخیری که در ستاد کل نیروهای مسلح انجام شد، ما در دو زمینه نیاز به تحول داریم که یکی مسئله بسیج و دوم تولید علم و فناوری است.
وی افزود:مقام معظم رهبری بر کارکردهای غیرنظامی بسیج و گسترش کمی و کیفی آن تأکید کردند که بایستی در کشور و در ذهن آحاد ملت نیز بسیج یک گام ارتقا یابد.
به اعتقاد رهبر معظم انقلاب بسیج الزاماً نظامی نیست. وی هم چنین تشکیل معاونت بسیج در ستاد کل را به معنای کاهش نقش سپاه ندانست و وظیفه معاونت جدید ایجاد شده در ستاد را این گونه تشریح نمود: سردار ذوالقدر نحوه ارتباط بسیج ده ها میلیونی و نیروی مقاومت بسیج که پایگاه نظامی بسیج است را تعریف می کند. ارتش بیست میلیونی، عصاره بسیج ده ها میلیونی است و نماد اقدامات نظامی بسیج است.
معاونت ستادکل در امور بسیج مانند معاونت هماهنگ کننده است و بقیه معاونت ها کار تخصصی خود را انجام داده و سردار ذوالقدر کار هماهنگی را انجام می دهد و در هر اداره ستاد کل، یک کارشناس یا کارشناس ارشد بسیج خواهیم داشت و معاون یا جانشین هربخش نیز مسئول امور بسیج خواهد بود و سردار ذوالقدر نیز سیاستگذاری ها را انجام می دهد.
آنچه در این بین آشکار است، این امر است که دفاع باید متناسب با حمله دشمن باشد و تغییر رویکرد دشمن از حمله نظامی به شبیخون فرهنگی ما را بر آن می دارد تا موضعی متناسب با آنچه پیش روی ماست، اتخاذ کنیم . چنانچه حضرت آیت الله العظمی خامنه ای می فرمایند:« دفاع همیشه، با آلات قهریه نیست؛ گاهی دفاع، با فهمیدن است.» (5/9/1376)
برگزاری همایش بسیج و قدرت نرم در اواخر آذر ماه امسال را به منظور تبیین همین موضوع می توان ارزیابی نمود. معاون جدید فرهنگی سپاه که مقاله بسیج و سرمایه اجتماعی او در این همایش رتبه نخست را بدست آورد معتقد است الان جبهه در سطح کشور پخش شده و همه جای کشور جبهه است و همه جا نیازمند به روحیه و آدم و کار بسیجی داریم. اگر این جورکار کنیم یک الگوی مدیریت کشور به سبک بسیجی به جهانیان ارائه می دهیم. این توانمندی یک فوق العادگی به ما می دهد که هیچ کشوری به جز ما آن را ندارد. این همان برگ برنده ای است که جمهوری اسلامی ایران را از 205 کشور دیگر دنیا متمایز می کند.
حجت الاسلام سید رضا حسینی نیز در گفتگو با صبح صادق وظیفه اصلی بسیج را تمرکز بر مسایل فرهنگی ، اعتقادی، اجتماعی و اخلاقی دانست و توجه به تربیت اسلامی و ایرانی را بحثی مغفول مانده عنوان نمود و گفت: در نگاه جدید، بسیج برای سپاه هدف اول است. به این معنا که از بسیجیان در عرصه های علمی،سیاسی ، اعتقادی و بصیرت، انسانهایی نمونه تربیت کند. این هدف بی واسطه سپاه است و هدف با واسطه سپاه این است که بسیجیان در هر جمع ، محله، فامیل و... یک کانون اصلاح شوند و ما از معبر بسیجی فرهنگ، اعتقاد، ایمان، عشق به کشور، عزت، سربلندی و دشمن ستیزی و ... را به همه جامعه تزریق کنیم. وی که دو سال همراه سردار جعفری در مرکز راهبردی سپاه بوده است، آنگاه بسیج دهها میلیونی را نیز در همین راستا ارزیابی کرد و گفت: بعد از جنگ رویکرد سخت به نیمه سخت تبدیل شد. اما در شرایط امروز جامعه ما هرکسی می تواند درحوزه های علمیه و دانشگاه ها و اداره ها و... بسیجی باشد و تمام این مراکز صحنه دفاع از انقلاب تلقی می شود. به تعبیر مقام معظم رهبری «همه آحاد ملت ایرانی بسیجی اند»، هسته های بسیج، باید به سمت حلقه های خودکفا، هدایت شود. بسیج دانشجویی، بسیج اساتید، بسیج پزشکان و ... همه می توانند هسته های خودجوش و خودکفا داشته باشند. نیروهای دلسوز و انقلابی دور هم جمع شوند و برای بهینه سازی حوزه تاثیر خود، برنامه ریزی، طراحی و چاره اندیشی کنند.
اما اینکه حجت الاسلام حسینی از عدم توجه متولیان سپاه و بسیج به امور فرهنگی سخن می گوید، از آن روست که آنچه امروز به عنوان تحول در سپاه مطرح می شود، سالها پیش در سخنان مقام رهبری وجود داشته است. ایشان در اولین دیدار خود با بسیجیان ( پس از رحلت حضرت امام ) فرمودند انتظاری که امام از بسیج داشت، آمادگی و حضور دایمی بود؛ محور دفاع از انقلاب، همین آحاد عظیم میلیونی بسیج هستند. بسیج در زندگی معمولی، جزیی از توده های میلیونی مردم است. (6/4/1368)
ایشان همچنین سال بعد بر این مطلب تاکید کردند بسیج، یعنی کل نیروهای مومن و حزب اللهی کشور ما. این که امام گفتند «بسیج بیست میلیونی»، یعنی کل نیروهای مومن و حزب اللهی کشور ما بسیج محسوب می شوند، تا چشم دشمنان کور بشود. ایشان در همین سخنان با بیان این نکته که تجهیزات دشمن در برابر نیروی ایمان و اخلاص و اراده ملت ناکارآمد است رخنه در داخل ملت و ضربه از درون را جبهه دیگر حمله دشمن عنوان کرده، بسیج و جوانان پرشور و مومن را از عوامل مهم دفاع جانانه در مقابل این گونه تهدیدات بر شمرده و بر تربیت جوانان متدین تاکید نموده و فرمودند هنر امام این بود. آن بزرگوار، در جامعه ای که دشمن پنجاه، شصت سال به طور مستقیم و غیرمستقیم روی آن کار کرده بود، تا آن را به لجنزار فساد بکشاند، کار کرد و جوانانش را مثل گل، پاک و پاکیزه تربیت کرد. فتح الفتوح امام، ساختن جوانان مومن، مخلص، سالم، صادق ،بی اعتنای به شهوات و دلهایشان متوجه به سمت خدا بود.(5/9/1369)در نگاه مقام معظم رهبری تحدید بسیج به نیرویی نظامی، کوچک نمودن بسیج است چرا که با یک دید وسیع ، در حقیقت همه انسانهای مومن، آگاه، بصیر، عاشق، متعهد، علاقه مند و آماده به کار، در هر میدانی از میدانها که برای ملت مفید است،حضور دارند، جزو بسیجند. در واقع آنچه امروز به عنوان تغییر و تحول در بسیج مشاهده می شود توجه به منویات مقام معظم رهبری است که سالها از سوی ایشان بدانها تاکید شده است. امروز در حالی بر صبغه فرهنگی و معنوی در بسیج تمرکز شده است که مقام رهبری 12 سال پیش این امر را گوشزد می کردند که بسیج، یک سازمان مشخص رزمی نیست. بسیج، یعنی متن ملت و همه آحاد مومن و یک حقیقت گسترده در تمام زوایای جامعه. «بسیج» متن حرکت نظام است. همه باید بسیجی باشند. دولت و مسئولان هم باید بسیجی باشند. در حقیقت بسیج یک فرهنگ و یک حرکت فرهنگی است. بسیجی کسی است که برای ارزشهای اسلام، اهمیت قائل است و معتقد به خدا و خاضع و خاشع در مقابل پروردگار عالمیان است. (8/9/74) در واقع آنچه که مطلوب مقام معظم رهبری در مورد بسیج است این است که بسیج به عنوان یک سرمایه ارزشمند در اختیار و تمام نشدنی تلقی شود و برای مقابله با همه تهدیدهای دشمن و استفاده از همه ظرفیت های کشور از آن استفاده گردد، اما آنچه باید در این میان مورد توجه قرار گیرد این است که در گفتگوهای متعدد صبح صادق با کارشناسان فرهنگی داخل و خارج بسیج و سپاه براین امر اتفاق نظر بود که توجه به مقوله فرهنگ و معنویت باید با کادرسازی مناسب و برنامه ریزی دقیق صورت پذیرد تا سخنان زیبا به رفتارها و اعمال زیباتر منتهی شود. بطور نمونه اگر قرار بر تربیت جوانان خداجوی بسیجی است این مهم هنگامی میسر است که همچون دوران دفاع مقدس بزرگان و فرماندهان و دست اندرکاران امر خود از تجمل گرایی، دنیاطلبی و... به دور باشند .